Katika kipindi cha mwaka mmoja uliopita, katika nyanja mbalimbali za siasa za Marekani, jina la Jack Smith limejulikana zaidi na zaidi, hususan katika muktadha wa kesi zinazomkabili Rais wa zamani, Donald Trump. Mwezi Agosti mwaka huu, taarifa mpya zilitolewa zikionyesha kuwa Jack Smith, ambaye ni Mpelelezi Maalum, na Idara ya Sheria ya Marekani (DOJ) wamekuwa wakitumia zaidi ya dola milioni 35 katika kushughulikia kesi zinazomkabili Trump. Hii ni fedha nyingi sana inayozidi matumizi ya wapinzani wengine wa kisiasa. Kwa mujibu wa ripoti za hivi karibuni, kati ya Novemba 2022, wakati ambao Smith aliteuliwa, hadi Machi 31, 2024, ofisi ya Smith pamoja na DOJ walianza kutumia jumla ya dola milioni 35.7 katika shughuli zao.
Hali hii inadhihirisha mikakati na rasilimali kubwa ambazo serikali ya Marekani inatumia kumpeleka Trump mahakamani kwa tuhuma za juhudi zake za kujaribu kubadilisha matokeo ya uchaguzi wa mwaka 2020 pamoja na tuhuma za kutofautisha nyaraka za Ikulu ya White House. Moja ya matumizi makubwa ya Jack Smith ni kwa ajili ya malipo ya mishahara na faida za wafanyakazi, ambapo jumla ya dola milioni 11.6 zilitumika. Aidha, dola milioni 4.6 zilitumika kwa huduma zinazotolewa na makampuni ya nje kama vile msaada wa kidijitali, uchunguzi, na huduma za kubainisha nakala.
Wakati wa kipindi cha kati ya Aprili na Septemba 2023, kiasi cha dola milioni 14.7 kilitumika, ambapo huo ni wakati ambao kesi mbili za Trump zilitangazwa rasmi. Katika siku za hivi karibuni, Smith amefanya hatua kubwa katika kesi zake dhidi ya Trump. Aliwasilisha ombi mahakamani kuomba kufufua kesi ya nyaraka za Trump ambayo ilitupiliwa mbali na Jaji Aileen Cannon, ambaye aliteuliwa na Trump mwenyewe. Hii inadhihirisha mvutano wa kisheria ambao umeendelea, huku Smith akijaribu kupinga uamuzi wa mahakama ulioonekana kuwa wa kisiasa.
Moja ya maswali ambayo yanatoa changamoto kubwa katika kesi hizi ni ikiwa uteuzi wa Smith ulikuwa wa kisheria. Jaji Cannon alitupilia mbali kesi ya nyaraka akisema Smith hakuwa na mamlaka ya kutosha, akiamini kuwa mteule kama yeye anapaswa kuteuliwa na rais na kuthibitishwa na baraza la seneti. Hata hivyo, wataalamu wengi wa sheria wamesema kuwa uamuzi huo umekosolewa vikali na umewasilisha hatari kwa utekelezaji wa sheria katika ngazi ya juu. Ikumbukwe pia kwamba matumizi ya Jack Smith yanafanana kwa karibu na yale ambayo Trump anatumia kwa ajili ya gharama za kisheria. Kwa mujibu wa taarifa zilizowasilishwa na mawakili wa Trump, Rais wa zamani ameshatumia karibu dola milioni 15 kwa kesi moja ya nyaraka.
Hata hivyo, fedha nyingi zinazotumika na Trump zinatokana na kamati yake ya kisiasa, ambayo inaonyesha kuwa sehemu kubwa ya gharama hizi hazitoki moja kwa moja katika mfuko wake binafsi. Kulinganisha matumizi ya Jack Smith na wahusika wengine wa mashauri maalum, fedha zilizotumika na Smith ziko juu sana. Kwa mfano, Robert Hur, ambaye aliendesha uchunguzi kuhusu utunzaji wa nyaraka za Rais Joe Biden, alitumia dola milioni 11.3 katika kipindi cha miezi 15, huku John Durham, ambaye alichunguza suala la Trump-Russia, akitumia dola milioni 9.8 kwa muda wa miaka mitatu.
David Weiss, anayechunguza masuala ya Hunter Biden, amenukuu matumizi ya dola milioni 3.7. Maswali mengi yanajitokeza kuhusiana na matukio haya. Je, hatua za Smith zitafanikiwa katika mahakama? Je, kudhihirisha uhalali wa mamlaka yake kutatilia shaka waendelezaji wa kesi? Na ikiwa Trump atachaguliwa tena kuwa Rais, ni hatua gani atachukua dhidi ya Smith? Trump ameshawahi kusema kuwa atamfuta kazi Smith endapo atashinda uchaguzi, ingawa kisheria, hana uwezo wa kufanya hivyo moja kwa moja. Kwa mujibu wa sheria, mpelelezi maalum anaweza kufukuzwa tu na waziri wa sheria kwa misingi ya uzembe, mgongano wa maslahi, au sababu nyingine nzuri.
Kwa kuwa hali hii inavyoendelea, umma unatazamia kwa hamu matokeo ya kesi hizi. Jambo moja linaloonekana wazi ni jinsi fedha na rasilimali zinavyoweza kuwa na athari kubwa katika mfumo wa sheria na siasa. Kila upande unasimama imara, ukitafuta ushindi katika uwanja wa mahakama na siasa. Maendeleo ya kesi hizi yanaweza kubadilisha siasa za Marekani na hatima ya Rais huyu wa zamani, huku jamii ikishuhudia mchakato wa sheria ukiendelea mbele. Katika ulimwengu wa kisiasa ambapo ukweli na habari vinakabiliwa na majaribu makubwa, suala la haki na uwazi linahitaji kushughulikiwa kwa makini.
Kesi hii inatukumbusha kuhusu umuhimu wa mfumo wa sheria na jinsi unavyoweza kuathiri maisha ya watu, wawe ni wakuu wa serikali au raia wa kawaida. Wakati Jack Smith na DOJ wakitumia fedha hizi nyingi, maswali makubwa yanabaki bila majibu, yakitufanya tuwe na hamu ya kujua mwisho wa hadithi hii yenye vikwazo vingi.
