Katika muktadha wa kisiasa wa Marekani, mijadala ya uchaguzi huwa na umuhimu mkubwa wa kupitisha sera na kuelezea maono ya wagombea kwa wapiga kura. Tarehe 11 Septemba 2024, Rais wa zamani Donald Trump na Makamu wa Rais Kamala Harris walikutana katika mdahalo wao wa kwanza na wa pekee wa kampeni. Katika mdahalo huu, madai mbalimbali yalitolewa, baadhi yao yakitokana na ukweli, wakati wengine wakiangaziwa kama uongo wa wazi na kudanganya. Katika makala haya, tutachunguza baadhi ya madai yaliyoibuliwa na viongozi hawa wawili, pamoja na ukweli nyuma yake. Katika hatua ya kwanza, Trump alidai kwamba Marekani iliacha “dola bilioni 85 za vifaa vya kijeshi” nyuma nchini Afghanistan baada ya kukamilisha mchakato wa kuondoa wanajeshi.
Hata hivyo, ukweli ni kwamba kiwango hicho kinachoshughulikia ni cha jumla, ambacho kinahusisha fedha zilizotumika kuunda, kufundisha, na kusaidia vikosi vya usalama vya Afghanistan kwa vipindi vya miaka 20. Ripoti kutoka kwa Ofisi ya Ukaguzi wa Usimamizi wa Kijeshi wa Afghanistan (SIGAR) zinaonyesha kuwa fedha ambazo zilitumika kwa ajili ya vifaa pekee zinaweza kuwa karibu na dola bilioni 18. Hivyo basi, Trump alipongeza nambari hiyo kuwa kubwa kuliko ilivyo, na kuacha wazi ukweli wa mambo. Kwa upande wa uchumi, Trump alijaribu kutoa picha ya uchumi wa nchi kama mmoja wa kustaajabisha katika historia. Alidai kuwa “aliunda moja ya uchumi bora zaidi katika historia ya nchi yetu.
” Hata hivyo, wataalamu wa uchumi wameonyesha kuwa ukuaji wa uchumi chini ya Rais Bill Clinton na Rais Ronald Reagan ulikuwa wa haraka zaidi kuliko ulivyokuwa chini ya Trump. Kiwango cha ukuaji wa uchumi kilifikia asilimia 4 kwa miaka minne mfululizo wakati wa utawala wa Clinton, wakati ukuaji wa juu zaidi chini ya Trump ulikuwa asilimia 3 mwaka 2018. Mwaka 2020, uchumi ulimarika kwa asilimia -2.2, hatua ambayo ilionyesha changamoto kubwa zinazokabiliwa katika utawala wake. Kamala Harris pia alihusika katika kuchambua rekodi ya ajira ya Trump, akisema kwamba “tumeunda zaidi ya ajira 800,000 za viwanda.
” Madai haya yanaweza kuwa sahihi, lakini yana pande nyingi zinahitaji kufanywa wazi. Wakati Harris anasema alifanya hivyo, lazima nije na picha ya chini ambayo inashughulikia ukweli kwamba ajira za viwanda zilipungua vyuma kwa milioni 1.3 mnamo Aprili 2020 wakati wa janga la COVID-19. Hivyo, jumla ya ajira mpya zilizounganishwa moja kwa moja kwa kipindi cha muda mrefu ni za kipekee na si kubwa kama ilivyosemwa. Trump alijikuta akijaribu kukwepa mada ya mfumuko wa bei, akisema, “Walikuwa na mfumuko wa bei wa juu zaidi labda katika historia ya nchi yetu.
” Lakini wakati ukweli unakaguliwa, mfumuko wa bei ulifika juu kabisa wa asilimia 9.1 mnamo Juni 2022, na baadaye ulipungua hadi asilimia 2.9 ifikapo Julai 2024. Wakati huo huo, historia inaonyesha kuwa kuna vipindi vingine, kama mwaka 1980, ambapo mfumuko wa bei ulipanda zaidi ya asilimia 14. Katika mada ya afya ya uzazi, Trump alijaribu kumchafua Harris kwa kusema, “Chaguo lake la makamu wa rais linasema kwamba mimba katika mwezi wa tisa ni sawa kabisa.
” Lakini ukweli huo ni wa kupotosha; hakuna sheria nchini Marekani inayoidhinisha au kulazimisha aina yoyote ya ukatili wa watoto baada ya kuzaliwa. Katika mataifa yote, uhalifu kama huo unakabiliwa na adhabu kali, ambayo inadhihirisha kwamba madai haya yanazungumzia tofauti zisizo za kawaida. Harris, kwa upande wake, aligusia mpango wa Trump wa “Project 2025,” akidai kuwa ni hatari kwa jamii yetu. Lakini Trump alielezea kuwa hajui chochote kuhusu mpango huo, hivyo suala hili lilikuwa na ushahidi dhaifu. Kila mmoja kati ya viongozi hawa alijaribu kupitisha madai ambayo yaliweza kutoa wasiwasi kuhusu hatari zinazoweza kutokea ikiwa wagombea hawa wangechaguliwa.
Mada nyingine ya mjadala ilikuwa ni kuhusu wahamiaji na uhalifu. Trump alikadiria wahamiaji kuwa “waza-picha” katika uhalifu nchini Marekani, akisema: “Wakati unasema watu hao wanaporomoka, wanajaza nchi yetu.” Walakini, ukweli ni kwamba kiwango cha uhalifu kwa ujumla kimefanya vizuri sana katika kipindi cha hivi karibuni na hakujathiriwa na kuingia kwa wahamiaji. Utafiti wa FBI umeonyesha kushuka kwa uhalifu wa vurugu tangu ongezeko kubwa la mwaka 2020 kutokana na janga hilo. Katika kuzingatia madai haya, ni wazi kwamba mjadala wa Trump na Harris ulikuwa na mambo kadhaa yaliyojenga na mengine yaliyojaa ukweli uliofungwa.
Kwa ujumla, ilionyesha dhana ambayo si tu imehusika katika kampeni hizo, bali ni muhimu kwa wapiga kura wote nchini Marekani kuelewa ni jinsi gani ukweli umejengwa na jinsi taarifa za kisiasa zinavyoweza kuathiri maamuzi yao. Kuhakikisha kuwa wapiga kura wanapata taarifa sahihi kuna umuhimu mno katika demokrasia, kwani ni nguzo muhimu katika uamuzi wa watawala. Uchambuzi wa madai yaliyotolewa na wagombea hawa unaweza kusaidia wapiga kura kufanya maamuzi yaliyo na msingi mzuri na yasiyo na upotoshaji wa kisiasa. Kwa kumalizia, mjadala huu unatoa funzo kuhusu umuhimu wa uhakiki wa ukweli katika siasa za kisasa. Katika enzi ya habari potofu na taarifa zisizo sahihi zinazozunguka mitandao ya kijamii, ni wajibu wa kila mmoja wetu kujitahidi kuwa na ufahamu sahihi wa masuala yanayoathiri maisha yetu.
Tusikubali kuangukia mtego wa propagandha; badala yake, tufanye kazi kuhamasisha mabadiliko chanya katika jamii zetu kupitia maarifa na uelewa sahihi.
