Serikali ya Victoria: Kuanguka Kifedha Kisicho na Mwelekeo Katika kipindi cha miaka michache iliyopita, serikali ya Victoria nchini Australia imekuwa ikikabiliwa na changamoto kubwa za kifedha. Miongoni mwa miradi iliyosababisha wasiwasi mkubwa ni mradi wa usafiri wa reli wa Suburban Rail Loop (SRL), ambao unatajwa kuwa moja ya miradi mibaya zaidi ya miundombinu nchini Australia. Kuanzia tangazo lake la awali hadi gharama ambazo zimeendelea kuongezeka, kuna maswali mengi juu ya ufanisi wa mradi huu na jinsi unavyohusiana na hatma ya kifedha ya serikali ya jimbo. Mradi wa SRL ulitangazwa na waziri mkuu wa zamani, Daniel Andrews, katika kampeni za uchaguzi wa serikali ya jimbo mwaka 2018. Wakati wa matangazo hayo, gharama ya mradi huo ilikadiria kuwa dola bilioni 50, lakini katika kipindi cha miaka michache, gharama hizo zimepanda kwa kushangaza hadi kufikia zaidi ya dola bilioni 200.
Ukubwa wa gharama hii umeonekana kutozingatiwa kwa makini wakati wa kupanga mradi huo, kwani hakukuwa na uchambuzi wa gharama na faida (cost-benefit analysis) uliofanyika kabla ya tangazo rasmi. Katika ripoti kutoka Ofisi ya Bajeti ya Bunge la Victoria (PBO) na Ofisi ya Ukaguzi wa Kitaifa ya Australia (ANAO), kumekuwapo na wasiwasi mkubwa kuhusu uanzishaji wa mradi huu. PBO imethibitisha kuwa kila dola moja iliyotumika katika kuanzisha hatua za kwanza za SRL itarudi na faida ya kati ya senti 60 na senti 70. Hii inaashiria kuwa, badala ya kuwa mradi wa maendeleo, SRL inatarajiwa kuwa mradi mbaya wa kifedha kwa jamii. Ripoti ya ANAO ilieleza kuwa taarifa zilizotolewa na serikali katika ombi la ufadhili wa serikali ya shirikisho wa dola bilioni 11.
5 kwa hatua ya kwanza ya SRL zina upungufu mkubwa wa taarifa pamoja na matumizi ya mbinu zisizoaminika katika kuhesabu faida za mradi. Hii inaonyesha mapungufu katika mipango ya kifedha ya serikali na jinsi inavyoshughulikia miradi ya umma. Katika ripoti hiyo, ANAO ilisema kuwa SRL si mradi ambao unaweza kuhamasisha uwekezaji thabiti na unatarajiwa kuchelewesha miradi mingine muhimu ikiwa ufadhili utakubaliwa. Katika mazingira haya, Waziri Mkuu mpya, Jacinta Allan, amekuwa na majukumu magumu. Ingawa anaweza kuwa na dhamira nzuri ya kuleta mabadiliko, ni wazi kwamba kuendelea na mradi huu kunaweza kuingiza serikali katika mgogoro mkubwa wa kifedha.
Kiwango cha madeni ya serikali ya Victoria kimefikia viwango vya chini zaidi nchini Australia, na gharama za riba zinazokua kwa haraka zinaweza kuwa na athari mbaya kwa uchumi wa jimbo. Serikali ya Victoria tayari inakabiliwa na hali ngumu ya kifedha, na kuendelea na SRL kunaweza kuongezeka na kuwa mzigo mzito zaidi kwa wanachama wa jamii. Gharama za mradi huu sio tu zitapunguza uwezo wa serikali kuwekeza katika maeneo mengine muhimu, bali pia watakabiliwa na haja ya kufidia mzunguko wa madeni kupitia kuongeza kodi au kukata huduma zingine muhimu kwa raia. Kwa mtazamo wa wataalamu wa uchumi, ni wazi kuwa kuna kasoro kubwa katika mchakato wa kupanga na kutekeleza mradi huu. Kwa mfano, hakuna maandiko ya kutosha yanayoonyesha jinsi mradi huu unavyoweza kuboresha maisha ya wakazi wa Victoria.
Katika ripoti ya PBO, faida za kijamii za sasa zinaonekana kutokuwa sawa na gharama, na hivyo kuongeza wasiwasi kuhusu uhalali wa kuwekeza katika SRL. Tukitazama kwa karibu umuhimu wa miundombinu, ni wazi kuwa kuna mahitaji makubwa katika maeneo mengine ya jimbo ambayo yanahitaji uwekezaji. Badala ya kutumia rasilimali kwenye projekti zisizo na uhakika kama SRL, serikali inapaswa kuzingatia miradi yenye nguvu na faida kwa jamii ambayo inaweza kusaidia kuimarisha uchumi wa Victoria. Miradi ya afya, elimu, na usafiri katika maeneo ya mashambani na mijini ni muhimu kwa maendeleo endelevu na ustawi wa jamii. Aidha, tunaweza kuangalia jinsi mradi huu unavyohusisha siasa na maamuzi ya kifedha.
Kila hatua inayochukuliwa na serikali inapaswa kuwa ni kwa faida ya umma na sio kwa maslahi ya kisiasa. Hili linaonyesha umuhimu wa uwazi na uwajibikaji katika usimamizi wa fedha za umma. Inaonekana kuwa kutokana na matumizi mabaya ya rasilimali na mipango isiyo thabiti, serikali ya Victoria inajiweka katika hatari ya kukabiliwa na hasara kubwa za kifedha. Kwa ujumla, hali ya kifedha ya serikali ya Victoria inahitaji kuchunguzwa kwa makini zaidi. Mikataba ya SRL inayosababisha madeni, wasiwasi kutoka kwa wakopeshaji, na tathmini hasi kutoka kwa mashirika ya kiwango cha mikopo yanatoa taswira mbaya ya uwezo wa serikali kuboresha hali ya kifedha katika siku zijazo.
Kila hatua ambayo serikali itachukua kuhusiana na mradi huu inapaswa kuwa na mwelekeo wa busara wa kuhakikisha kwamba sio tu gharama zinaweza kudhibitiwa, bali pia faida za jamii zinahakikishwa. Katika hali kama hii, ni muhimu kwa serikali kujifunza kutokana na makosa ya hapo awali na kutafuta njia bora zaidi za kuimarisha uchumi wa jimbo. Wakati serikali ikijaribu kufikia malengo yake ya kisiasa kupitia miradi kama SRL, ni lazima ifanye hivyo kwa kuzingatia maslahi ya wananchi wa Victoria, ili kujenga mustakabali bora wa kifedha na maendeleo.
