Katika miaka ya karibuni, tasnia ya fedha imepata mabadiliko makubwa kutokana na kuonekana kwa teknolojia za DeFi, au Fedha za Kijadi. Swali linalojitokeza ni: Je, DeFi ni tishio kwa benki za jadi, au kuna uwezekano wa ushirikiano wa baadaye kati ya mifumo hii miwili? Katika makala hii, tutachunguza tofauti na kufanana kati ya DeFi na benki za jadi, tukiangazia nafasi inayoweza kuwepo ya ushirikiano na faida zake. DeFi ni kifupi cha "Decentralized Finance", ikimaanisha mfumo wa kifedha usio na katikati ambao unategemea teknolojia ya blockchain. Tofauti na benki za jadi, ambazo zinatumia waokoaji kama wasimamizi wa shughuli za kifedha, DeFi inategemea mkataba wenye akili (smart contract) kuendesha shughuli kiotomatiki. Mkataba huu ni programu inayoendeshwa kwenye blockchain kama Ethereum, ambayo inaruhusu uhamishaji wa fedha bila kuhitaji wahusika wengine.
Benki za jadi, kwa upande mwingine, ni taasisi za kifedha zilizoimarishwa ambazo hutoa huduma mbalimbali kama vile kuhifadhi amana, kutoa mikopo, usindikaji wa malipo, na usimamizi wa mali. Katika mifumo hii, benki hufanya kama wasimamizi, wakikusanya amana kutoka kwa wateja na kuzitumia kutoa mikopo kwa watu binafsi na biashara. Benki zinakabiliwa na udhibiti mkali kutoka kwa mamlaka za kiserikali, ambao unalenga kulinda wateja na kuhakikisha utulivu wa kifedha. Ili kuelewa mabadiliko haya, ni muhimu kujua tofauti za msingi kati ya DeFi na benki za jadi. Kwanza kabisa, DeFi ni decentralized, ambayo inamaanisha hakuna mtu mmoja aliye na mamlaka juu ya mfumo mzima.
Hii ina maana ya uwazi wa hali ya juu, kwani shughuli zote zinaweza kufuatiliwa kwa urahisi kwenye blockchain. Kinyume chake, benki za jadi hazina uwazi huo na mara nyingi hufanya shughuli zao kwa siri, jambo ambalo linaweza kusababisha ukosefu wa uaminifu kutoka kwa wateja. Pili, DeFi inatoa urahisi wa kuingia. Kila mtu mwenye muunganisho wa intaneti anaweza kutumia huduma za DeFi bila vikwazo vya kisheria au mahitaji ya umiliki wa akaunti. Hii ni tofauti na benki za jadi ambazo mara nyingi zina masharti magumu na hazipatikani katika maeneo mengi ya dunia.
Zaidi ya hayo, DeFi mara nyingi hutoa gharama za chini zaidi kwa huduma zinazotolewa, kwani hakukuwa na vifaa vyote vya kati. Hata hivyo, uvumbuzi wa DeFi unakuja na changamoto zake. Miongoni mwao ni ukosefu wa udhibiti, ambaye unaweza kusababisha hatari za usalama na udanganyifu. Benki za jadi zinaanza kuona DeFi kama tishio kwa utawala wao, hasa kwa sababu inatoa njia mbadala ya kupata huduma za kifedha bila ya kuhamasisha wahusika wakuu wa benki. Wengi wataalamu wa fedha wanakadiria kuwa DeFi inaweza kuunda ushawishi mkubwa kwa jinsi watu wanavyoshughulikia fedha zao.
Inaweza kuhamasisha mabadiliko makubwa katika sekta ya fedha, ambapo watu wanaweza kuweza kupata mikopo, akiba na wazi bila kutegemea huduma za kibenki za jadi. Hii inaweza kupelekea upungufu wa wateja kwa benki za jadi, na kwa hivyo wasimamizi wa benki wanashauriwa kuzingatia jinsi ya kujibu mabadiliko haya ya kiteknolojia. Kwa sababu ya hali hii, kuna hisia kwamba benki za jadi zinahitaji kukubaliana na DeFi badala ya kukabiliana nayo. Ushirikiano kati ya benki na DeFi unaweza kuwa jibu bora zaidi, kwani inaleta faida nyingi. Benki zinaweza kutumia teknolojia za DeFi kuimarisha huduma zao, kuboresha ufanisi wa ndani na kupunguza gharama.
Kwa mfano, kutumia smart contracts katika kutoa mikopo kunaweza kurahisisha na kuharakisha michakato ya benki. Dhana ya ushirikiano inatoa faida nyingi. Kwanza, benki zinaweza kuongeza huduma zao kupitia DeFi, na hivyo kuwa na uwezo wa kuwapa wateja bidhaa mpya na za kisasa. Hii inaweza kuwasaidia kubaki mashindano katika mazingira ya kidijitali yanayobadilika kwa haraka. Pili, kupitia ushirikiano huu, benki zinaweza kufaidika na uwazi na usalama wa DeFi, kuongeza uaminifu wa wateja na kurahisisha kufuata taratibu za udhibiti.
Ni wazi kwamba tayari kuna mifano ya ushirikiano kati ya benki na DeFi. Mifano kama JPMorgan na ConsenSys, pamoja na ING na HQLAx, inaonyesha jinsi benki zinavyoweza kutumia teknolojia ya DeFi kuboresha huduma zake. Hizi ni mfano wa jinsi mifumo hii miwili inaweza kufanya kazi kwa pamoja kutoa huduma bora kwa wateja. Hata hivyo, kuna changamoto kadhaa zinazoikabili tasnia hii. Kwanza, kuna ukosefu wa uwazi wa kisheria kuhusu jinsi DeFi inavyotakiwa kudhibitiwa.
Benki zinahitaji kuhakikisha kuwa zinafuata sheria na kanuni kabla ya kuleta teknolojia hii katika huduma zao. Pamoja na hayo, kuna wasiwasi kuhusu usalama wa DeFi. Kila mkataba wa smart ni muktadha wa hatari ya kukamatwa na magaidi au wahalifu, ambayo inaweza kuathiri ushirikiano wa benki na DeFi. Mbinu moja inayoweza kutumiwa ni kwa benki kushirikiana na wadau katika kubuni muafaka wa udhibiti ambao unalinda maslahi ya zote mbili. Hii inaweza kuanzishwa kwa kupitia majaribio ya udhibiti na ufafanuzi wa kanuni zinazohusiana na matumizi ya DeFi katika sekta ya kifedha.
Aidha, benki zinapaswa kuwekeza katika usalama wa mitandao, kuhakikisha kuwa mifumo yao inakuwa salama kutoka kwa mashambulizi ya kijamii na ya kidijitali. Kadhalika, ni muhimu pia kuhamasisha wateja kuhusu faida za DeFi na jinsi ya kutumia teknolojia hii kwa usalama. Benki zinaweza kutoa mafunzo na elimu kuhusiana na matumizi ya huduma za DeFi, ambayo itaongeza uelewa wa wateja na kuwapa uwezo wa kufanya maamuzi sahihi ya kifedha. Kwa kumalizia, DeFi na benki za jadi hazipaswi kuwa wapinzani tu bali wanapaswa kuangalia uwezekano wa ushirikiano. Wote wawili wanaweza kufaidika ikiwa wataangazia nguvu zao za kipekee.
Ushirikiano huu unaweza kuboresha huduma za kifedha, kuongeza usalama na uwazi, na kufungua milango ya ushirikiano wa kimataifa. Katika ulimwengu wa leo wa kidijitali, ukuaji na upanuzi wa huduma za kifedha unategemea uwezo wa kujifunza kutoka kwa teknolojia mpya, na kuhakikisha kuwa wateja wanapata huduma bora zaidi. Na hivyo, badala ya kuwa washindani, benki na DeFi wanaweza kuwa washirika katika kujenga mustakabali mzuri wa kifedha.
