Tarehe 17 Oktoba 2023, Tume ya Mifumo ya Uchaguzi ya Marekani (FEC) ilitakiwa kuanzisha uchunguzi juu ya juhudi za kujenga watahiniwa wa 'spoiler' katika uchaguzi wa Virginia na majimbo mengine. Hii ni hatua mpya katika kujadili kuhusu ushawishi wa kimapinduzi wa siasa za kisasa na jinsi siasa zinavyoathiri matokeo ya uchaguzi. Kwanza kabisa, ni muhimu kuelewa ni nani 'watahiniwa wa spoiler'. Katika siasa, 'spoiler' ni mgombea ambaye anajitokeza katika uchaguzi kwa lengo la kuvuruga kura za mgombea mwingine. Mara nyingi, mgombea huyu si mpinzani wa moja kwa moja wa mgombea anayejulikana, lakini anaweza kuchukua kura kutoka kwa kikundi fulani cha wapiga kura, na hivyo kumsaidia mgombea mwingine aliyekharibiwa.
Inashangaza kuona jinsi mchezo huu wa kisiasa unavyoweza kuwa wa hatari. Mwaka wa uchaguzi wa 2020, hali ilionyesha wazi wazi kuwa mgombea wa third-party alikuwa na nafasi kubwa ya kuathiri matokeo, kwani alichukua kura nyingi kutoka kwa muungano wa chama fulani. Hatua ya FEC ni ishara kuwa kuna wasiwasi mkubwa kuhusiana na matumizi ya mbinu hizi katika uchaguzi. Watu wengi wanaamini kuwa demokrasia inapaswa kuwa ya wazi na chaguo lililo bora, na siasa za 'spoiler' zinaweza kudhihirisha wengine kuamini kuwa kuna udanganyifu wa kidemokrasia unaofanyika. Katika kipindi cha miaka iliyopita, Virginia imejulikana kama sehemu ya mapambano makali ya kisiasa, ambapo majimbo mengine nchini Marekani pia yameonekana kushuhudia mbinu za 'spoiler'.
Utafiti unaonyesha kuwa katika chaguzi kadhaa za ndani, mgombea wa 'spoiler' ameweza kubadili matokeo kwa kushiriki kwenye kampeni bila kujali nafasi ya kweli inayotarajiwa na hasa katika kujaribu kudhoofisha mmoja wa wagombea wakuu. Uchunguzi wa FEC unakuja wakati ambapo kuna kukuzwa kwa mfumo wa kisiasa wa nchi. Mbali na vile vyama vya kisiasa vinavyoweza kushindana kwa misingi ya sera na mawazo, kuna haki ya kisheria ya kujaribu viongozi wa kisiasa kibinafsi kwa njia ya kuvunja muundo wa kisiasa. Hii inapelekea kutokuwepo kwa uaminifu na kufanya siasa kuwa za kutisha kwa wale wanaotaka kushiriki. Miongoni mwa mambo muhimu yanayoangaziwa na FEC ni lazima kuzingatia kama kuna udhamini wa kifedha au ushirikiano wa siri kati ya wadhamini wa 'watahiniwa wa spoiler' na vyama vingine.
Katika uchaguzi wa 2020, kumekuwa na tetesi nyingi kuhusu uhusiano wa kifedha chini ya meza na ni watu gani wanachangia katika kampeni hizo. Kila wakati inapoonekana kuwa kuna watu nyuma ya pazia wakichangia au kuhamasisha 'watahiniwa wa spoiler', inakuwa vigumu kudhani kuwa kuna uhalali katika uchaguzi huo. Wakuu wa kisiasa na wanachama wa FEC wanakabiliana na kazi ngumu. Hatujui tu ni wapi kuelekeza uchunguzi huu, bali pia jinsi ya kuleta uwazi katika mfumo wa uchaguzi. Wakati huu, kila moja ya hatua inayochukuliwa inaweza kuathiri matokeo ya uchaguzi ujao, ambao tayari umekuwa na changamoto nyingi.
Hali hiyo inakosesha amani na kuleta wasiwasi miongoni mwa wapiga kura. Katika uchambuzi wa kisiasa, ni muhimu kuelewa jinsi umma unavyoweza kuathirika na mikakati hii ya kisiasa. Je, FEC itakuwa na uwezo wa kupata ukweli kuhusu hali hii? Katika mazungumzo yanayoendelea, wanaharakati wa kisiasa wanasisitiza kuwa FEC inahitaji kuweza kuwa na mamlaka zaidi katika kushughulikia masuala haya. Wanasisitiza kuwa, ili kudumisha demokrasia, ni lazima kuwe na sheria zinazoeleweka kuhakikisha kuwa hakuna mtu anayeweza kutumia mbinu hizi kufanikisha malengo binafsi. Sababu ya msingi ni kuzuia matokeo mabaya ambayo yanaweza kuja na kuwafanya wapiga kura kuhisi kuwa sauti zao hazikusikika.
Baadhi ya wataalamu wanashauri kuwa kuna haja ya kuweka sheria mpya za kifedha za kampeni ili kudhibiti watoa msaada wa kifedha wenye lengo la kukuza 'watahiniwa wa spoiler'. Hii ni kwa sababu mchakato wa kisiasa unategemea sana rasilimali za kifedha ambazo zinatumika kuendesha kampeni. Katika mazingira haya, ni vigumu kwa mgombea wa kawaida ambaye hana uwezo wa kifedha kuweza kupata umaarufu wa kutosha. Katika hali ya hivi karibuni, FEC itahitaji kuwasiliana na vyama vya kisiasa na wadau wengine ili kuchambua kwa makini taarifa zote zinazohusiana na watoa msaada wa kifedha na kampeni za kisiasa. Aidha, ni muhimu kuhakikisha kuwa kuna uwazi wa kutosha katika mchakato wa kutoa fedha za kampeni.
