Katika mwaka wa 2008, ulimwengu wa fedha ulikumbwa na mshtuko mkubwa. Benki kubwa za uwekezaji zilibulia na kuanguka, na hivyo kusababisha mzozo wa kifedha ulioharibu uchumi wa nchi nyingi. Eneo la fedha lilijitokeza kuwa na madhaifu makubwa, ambapo Lehman Brothers, benki maarufu ya uwekezaji, iliporomoka na kutikisa soko la kifedha duniani. Katika miaka ya hivi karibuni, tasnia ya crypto imekumbwa na mkwara wa aina hiyo, huku mambo mengi yakimfanya Sam Bankman-Fried na kampuni yake ya FTX kuwa sawa na Lehman Brothers. Mwandiko huu utazungumzia jinsi kashfa hii ya FTX inavyofanana na tukio la mwaka 2008.
Sam Bankman-Fried, ambaye alizaliwa mwaka 1992, alianza kuunda jina lake kubwa katika ulimwengu wa crypto kupitia FTX, ambayo ilikuwa moja ya soko kubwa la biashara ya sarafu za kidijitali. FTX ilisifika kwa kutoa huduma za biashara zenye viwango vya juu na bidhaa mbali mbali za kifedha zinazohusiana na crypto. Tofauti na Lehman Brothers, FTX ilijitambulisha kama kiongozi wa uvumbuzi katika soko la crypto, na hivyo kuvutia wawekezaji wengi wakubwa. Bankman-Fried alijijengea taswira ya mvumbuzi aliyejidhatiti katika ulimwengu wa fedha. Hata hivyo, mifumo ya kiuchumi ya FTX ilianza kuonyesha mapungufu makubwa, hasa kuhusu usimamizi wa hatari.
Kama ilivyokuwa na Lehman Brothers, FTX ilijikita kwenye biashara za hatari, ikiwa na uwezekano mkubwa wa hasara. Mwaka 2022, FTX ilikumbwa na mfululizo wa matatizo ambayo yalisababisha kuanguka kwake. Miongoni mwa matatizo hayo ni pamoja na ukosefu wa uwazi katika shughuli zake na matumizi mabaya ya fedha za wateja, ambayo yalisababisha kupotea kwa mabilioni ya dola. Kushindwa kwa FTX kulivunja imani ya wawekezaji wengi, na kusababisha mshtuko kama ule wa mwaka 2008. Soko la crypto, lililokuwa limejijenga ili kuwa mbadala wa fedha za jadi, kwa mara nyingine likakumbwa na kutetereka.
Kisa hiki kilikuwa tayari kimeashiria hatari za uwekezaji katika biashara za crypto, ambapo wamewekeza walijikuta wakiangukia katika kina kirefu cha hasara. Miongoni mwa masuala yaliyosababisha kuanguka kwa FTX ni udhaifu wa usimamizi wa kifedha. Bankman-Fried aliweza kufikia soko hilo pasipo usimamizi thabiti, mahitaji ya udhibiti yalipoonekana kuwa hayatoshi, na kampuni ilikuwa inafanya biashara kwa njia isiyo sahihi. Hali hii ilizidisha tatizo la kukosa uwazi, ambapo wawekezaji hawakuwa na taarifa sahihi kuhusu hali ya kifedha ya kampuni. Hali hii inafanana sana na udhaifu wa pmifumo wa Lehman Brothers, ambapo walishindwa kutoa taarifa sahihi za kifedha kwa wawekezaji.
Kwa kuongezea, shinikizo la kifedha liliendelea kuongezeka kwa FTX, hali ambayo ilisababisha hasara kubwa. Kama ilivyokuwa kwa Lehman Brothers, hali hii iliwalazimu wateja wengi kuchukua hatua za haraka kuhifadhi mali zao. Wakati wote wa tukio hili, wawekezaji walihisi hali ya kutokuwa na matumaini na hali ya soko la crypto, hali ambayo iliathiri pakubwa biashara duniani kote. Pia ni muhimu kuangazia jinsi FTX ilivyojikita katika matumizi mabaya ya fedha za wateja. Ripoti ziliashiria kwamba Bankman-Fried alitumia fedha za wateja kuwekeza katika miradi mingine isiyo sahihi, na hivyo kupelekea kufilisika kwa FTX.
Hali hii inabainisha jinsi inavyokuwa rahisi kwa wajasiriamali wa kifedha kutumbukia kwenye maamuzi mabaya, ambayo ni jambo ambalo lilikuwa wazi wakati wa mzozo wa kifedha wa 2008. Lehman Brothers, kwa mfano, walikumbwa na matumizi mabaya ya fedha na uwekezaji wenye hatari, ikiwa ni pamoja na kununua dhamana za majengo ya biashara ambazo zilionekana kuwa na hatari kubwa. Wakati wa kashfa ya FTX, wengi walijikuta wakihoji juu ya uhalali wa tasnia ya crypto. Maswali kama vile: Je, crypto ni suluhisho la kifedha lililo salama? Je, tunaweza kutegemea makampuni kama FTX? Yote haya yanakumbushia maswali ambayo yalianzishwa wakati wa mzozo wa kifedha wa 2008. Wakati huo, wanasiasa, wawekezaji, na wataalamu wa fedha walilazimika kufikiria upya jinsi mfumo wa kifedha unavyofanya kazi na kuzingatia udhibiti sahihi.
Mwaka 2008 ulileta mapinduzi katika udhibiti wa kifedha, ambapo mengi yalianzishwa ili kuzuia matukio kama hayo kutokea tena. Hata hivyo, kuanguka kwa FTX kunaonyesha kwamba tasnia ya fedha, na hasa ile ya crypto, bado ina mapungufu makubwa. Uwezekano wa kuanguka kwa makampuni makubwa kama FTX unamaanisha kuwa ni muhimu kwa wawekezaji kuelewa hatari za soko la crypto. Hali hii inaashiria kuwa ni lazima kuwe na mwongozo na taratibu za kudhibiti soko la crypto ili kulinda wawekezaji. FTX ilipokutana na matatizo, haikuwa na mipango thabiti ya kujikwamua, jambo ambalo linashangaza na kuonyesha udhaifu wa mfumo mzima.
