Kukosekana kwa Mapato ya Kodi kwenye Mifumo ya Kiraia: Upungufu Mkubwa Tangu Mgogoro wa Kifedha wa 2008/2009 Katika mwaka wa 2023, ulimwengu umejikuta katika hali ya wasiwasi kuhusu kukosekana kwa mapato ya kodi. Hii ni hali ambayo inaonekana kwa kiwango kikubwa zaidi kuliko ilivyokuwa wakati wa mgogoro wa kifedha wa mwaka 2008/2009. Wataalam wa uchumi wanakadiria kuwa upungufu huu umekuwa katika viwango ambavyo havijawahi kutokea, na kile kinachoshangaza ni kwamba hata nchi zenye uchumi mkubwa zimeathiriwa. Mgogoro huu wa kifedha ulianza kama matokeo ya kuanguka kwa soko la mali, lakini sasa tunaona dalili za kukosekana kwa mapato ya kodi zikiwa na mzizi wa matatizo mengi. Miongoni mwa sababu zinazochangia upungufu huu ni pamoja na ongezeko la wahusika wa sekta isiyo rasmi, kuongezeka kwa ufisadi, na kuanguka kwa viwango vya ukadiriaji wa kodi katika nchi nyingi.
Hali hii inashuhudia kuwa tayari serikali nyingi zinaweza kuwa zinakosa mabilioni ya dola ambazo zingepaswa kuingia katika mifuko ya umma. Kwa mfano, nchini Marekani, taarifa zinaonyesha kuwa upungufu wa mapato ya kodi umefikia viwango vya juu zaidi katika kipindi cha muongo mmoja. Hali hii inamaanisha kuwa serikali inakutana na changamoto kubwa katika kuhakikisha kuwa huduma muhimu kama elimu, afya na usalama zinapatikana kwa raia. Hali hii inatishia uwezo wa serikali kuendesha shughuli zake za kila siku na inategemea zaidi mikopo ya fedha kutoka kwa mataifa ya kigeni. Katika bara la Ulaya, nchi nyingi zina uzoefu wa aina hii, ambapo upungufu wa kodi unategemea kubadilika kwa sera za kifedha na kiuchumi.
Mataifa kama Ufaransa, Ujerumani na Italia yanakabiliwa na changamoto kubwa za kifedha, huku kukosekana kwa mapato ya kodi kunachangia kuongezeka kwa deni la kitaifa. Hii ni hali ambayo inaweza kuathiri ukuaji wa uchumi wake na ushirikiano wa kiuchumi kati ya mataifa. Katika nchi zisizo na maendeleo, matatizo ni makubwa zaidi. Mara nyingi, wanakabiliwa na viwango vya juu vya ufisadi na matumizi mabaya ya fedha za umma. Ukosefu wa uwazi katika mifumo ya kodi na usimamizi duni wa serikali unachangia kwa kiasi kikubwa katika hali hii.
Hali hii inaacha wananchi wakiishi katika umasikini, wakati wanahisi kuwa fedha zao zinatumika kwa njia zisizofaa. Wataalam wanaelezea kuwa mzigo wa kodi unahitaji kuwa sawa na uwezo wa wananchi kulipa. Hivyo basi, kuna haja ya kurekebisha mifumo ya kodi ili kuhakikisha kuwa sheria na sera za kodi zina uwezekano wa kutekelezeka. Kwa mfano, kwa nchi nyingi, kuongeza kiwango cha ukadiriaji wa kodi kwa matajiri inaweza kuongeza mapato ya serikali, lakini inahitaji kuwa na ushirikiano kutoka kwa wakazi wa kawaida ambao wanaweza kutozwa kodi hizo. Aidha, kuongeza uwazi katika mifumo ya kodi na kupunguza ufisadi ni hatua muhimu inayohitajika ili kuhakikisha kuwa fedha za umma zinatumika ipasavyo.
Serikali zinahitaji kutunga sheria kali zaidi na kutoa adhabu kali kwa wale wanaopatikana na hatia ya ufisadi. Hili linaweza kusaidia kujenga imani ya wananchi katika mifumo yao ya kifedha na kuongeza kiwango cha ulipaji wa kodi. Wakati wa kukabiliana na upungufu huu wa kodi, serikali pia zinapaswa kuangalia njia mbadala za kuongeza mapato. Hii inaweza kujumuisha uwekezaji katika sekta ambazo zina uwezo wa kuleta mapato ya juu, kama vile teknolojia ya habari, kilimo cha kisasa na utalii. Pia, kuboresha mazingira ya biashara ili kuweza kuchochea wawekezaji wa ndani na nje kutoa mchango mkubwa kwenye uchumi wa nchi.
Kadhalika, watu binafsi wanapaswa kuwa na majukumu katika kuimarisha mifumo ya kodi. Kujenga utamaduni wa kulipa kodi na kujiamini katika kujitolea kwa umma ni muhimu. Wananchi wanapaswa kufahamu kuwa fedha za kodi zinatumika katika kuwapatia huduma kama elimu, afya, na miundombinu. Hivyo basi, ni wajibu wa kila mtu kuhakikisha kwamba wanajitokeza na kulipa kodi zinazotakiwa kwa wakati. Kwa kumalizia, kukosekana kwa mapato ya kodi ni janga ambalo linahitaji kushughulikiwa kwa haraka.
Serikali zinahitaji kuchukua hatua madhubuti ili kuhakikisha kwamba hazipotezi mapato ambayo yanaweza kusaidia katika kuwapa wananchi huduma bora. Kwa kushirikiana na wananchi na sekta binafsi, tunaweza kujenga mfumo wa kodi ambao ni endelevu na una faida kwa jamii nzima. Hii itasaidia sio tu katika kuimarisha uchumi, bali pia kuboresha maisha ya watu wengi. Katika nyakati hizi ngumu, umoja na mshikamano ni muhimu ili kufanikisha malengo hayo.
